Podwójny druk znaczka o nominale 25 gr wydania żałobnego po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego (Fi 275 Dp)
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: FILATELISTYKA TRADYCYJNA
- Kategoria: POLSKA FILATELISTYKA
- Opublikowano: 10 czerwiec 2015
- Waldemar Piotr Więcław
- Odsłony: 6015
Marszałek Józef Piłsudski urodził się w Zułowie pod Wilnem na Litwie 5 grudnia 1867 roku, a zmarł w Warszawie 12 maja 1935 roku. Jego śmierć Poczta Polska uczciła wydaniem 16 maja 1935 r. 5-znaczkowej serii żałobnej w barwie czarnej rysunku i z czarnymi obwódkami marginesowymi. Znaczki o nominałach 5, 15 i 25 gr w typie I wydrukowano typografią z walców stalowych formami uzyskanymi elektrolitycznie.
Arkusz drukarski składał się z 4 bloków po 5x5 znaczków oddzielonych niezadrukowanymi polami o wymiarze znaczka. Pozostałe wartości: 25 gr typu II, 45 gr i 1 zł wydrukowano offsetem – drukiem płaskim pośrednim. Różnice między obydwoma typami przedstawione są na il. 1 (typografia – kreski dochodzące do liter i nosa – typ I) i il.2 (offset – kreski tła nie dochodzą do liter i nosa – typ II). 
Il.1a Il.1b
Il.2a Il.2b
Łatwiej rozróżnić jest oba typy po literach napisu POCZTA POLSKA, które w typografii są pełne (il.3a), a w offsecie siatkowane (il.3b), a także po kroju litery „r” skrótu „Gr” (typografia – il.4a, offset – il.4b). 
Il.3. 3a - góra, 3b - doł
Il.4a Il.4b
Z nieustalonych dotychczas przyczyn znaczek o nominale 25 gr (nr 275 II.) z drugiego nakładu (wykonanego offsetem z charakterystycznym kreskowaniem tła niedochodzącym do twarzy marszałka) dostał się pod formę drukującą dwukrotnie. Podwójny druk tego znaczka jest prezentowany na il.2 (na całym znaczku) i na il. 2a (detal). Znaczki z nakładu II o nominale 25 gr mogą mieć ząbkowanie grzebieniowe ZG 11 lub liniowe ZL 10 ½ - 13. Prezentowany znaczek z drukiem podwójnym ma ząbkowanie ZG 11. Przesunięcie druku na tym znaczku w poziomie wynosi 0, 3 mm. Znaczek został odklejony z listu obiegowego nadanego w urzędzie pocztowym Warszawa 2, gdzie do kasowania znaczków używano między innymi wirnika propagandowego w okresie od (16?) maja do września 1935 roku oraz w latach kolejnych w maju - miesiącu rocznicy śmierci marszałka 1936, 1937, 1938 i 1939 roku (z wyróżnikami b-d). Ponieważ na znaczku widoczna odbita jest tylko część napisu tego wirnika, dlatego niemożliwe jest określenie dokładnej daty jego użycia. Il.5 przedstawia w całości tekst takiego wirnika (tu: z wyróżnikiem „c”). Na samym znaczku z podwójnym drukiem można rozszyfrować następujący tekst:
„SĄ LUDZIE i SĄ PRACE LUDZKIE) TAK SILNE i TAK POTĘ(ŻNE, / Ż)E ŚMIERĆ PRZEZWY(CIĘŻAJĄ)/ i OBCUJĄ MIĘDZY NA(MI)/ J.PIŁS(UDSKI)”. 
Il. 5
Nakłady znaczków serii żałobnej były wysokie i wynosiły odpowiednio: 5 gr – 15,060 mln., 15 gr- 10,040 mln., 25 gr (typografia) - 15 mln., 25 gr (offset) - 15,250 mln., 45 gr - 1 mln., 1 zł - 1 mln. egz.
Znaczki wycofano z obiegu 15 listopada 1937 roku, więc znaczek ten mógł być użyty w 1935 roku lub w jedną z rocznic śmierci marszałka (w 1936 lub 1937 roku).
Ponieważ podwójny druk jest mało widoczny na ciemnym tle, znalezienie innych znaczków użytych do korespondencji z jednego najprawdopodobniej 100-znaczkowego arkusza jest mało realne po 77 latach. Nie należy wykluczyć i takiej możliwość, że nie na wszystkich 100 znaczkach podwójny druk był widoczny, gdyż mógł pokrywać się całkowicie z drukiem pierwotnym. Prezentowany znaczek jest jak dotąd według autora tego opracowania jedynym znanym egzemplarzem z drukiem podwójnym.
Przy okazji kilka ciekawostek o tym wydaniu, a dotyczących czasu, sposobu przygotowania form do druku oraz prób. Pomiędzy datą śmierci Marszałka a wydaniem żałobnym upłynęły tylko cztery dni! Nasuwa się pytanie, w jaki sposób w tak krótkim czasie rytownik znaczka M.R. Polak zdołał wykonać pojedyncze ryty w stali do techniki druku - wklęsłodruku kreskowego?, dla nominałów 5, 15 i 55 gr, z których znane są próby przedstawione poniżej (il.6-8). Wszystkie te czynności wymagają zdecydowanie więcej czasu niż 4 dni, na przygotowanie form, wykonanie próbnych odbitek i druk wielomilionowego nakładu. 
Il.6a
Il.6b 
Il.7a
Il.7b
Il.8a
Il.8b
Znaczek ze stalorytniczej wklęsłodrukowej pramatrycy o nominale 55 gr. w barwie jasnoniebieskiej nie został zaakceptowany i nie wszedł do serii żałobnej. Występuje tylko na próbnych odbitkach w formie jednoznaczkowych arkusików o różnych formatach z napisami pod rysunkiem znaczka „P.W.P.W.” i „M.R.POLAK”. Należy przypuszczać, że znaczki z wizerunkiem Marszałka były przygotowane na inną okoliczność (być może wsparcia postanowień Konstytucji kwietniowej w 1935 roku). Śmierć Marszałka zmieniła jednak tytuł emisji na żałobną.
Głównym celem przyświecającym autorowi była chęć przedstawienia tego unikatowego egzemplarza znaczka z drukiem podwójnym, który jest wprawdzie odnotowywany w literaturze i katalogach (np. Fischer 275Dp), ale praktycznie nieznany, bo nie był pokazany dotąd na żadnej ilustracji.
Literatura:
- Polskie znaki pocztowe. Praca zbiorowa pod red. A. Łaszkiewicza i Z. Mikulskiego, Biuro Wydawniczo-Propagandowe „Ruch” Warszawa 1960 Tom I, str. 266-267.
- Polskie znaki pocztowe. Praca zbiorowa pod red. A. Łaszkiewicza i Z. Mikulskiego, Agencja Wydawnicza „Ruch” Warszawa 1966 Tom IV, str. 1539-1540.
- Rejnowski B.: „Wydanie żałobne po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego” Filatelista nr 5/2005, str. 241-244.
- Michałowski W.: „Znaczek żałobny 25 gr z Piłsudskim ze zdeformowaną literą „r”. Filatelista nr 5/2005, str. 245.
- Katalog polskich znaków pocztowych Fischer 2012 tom 1. FHU Andrzej Fischer. Bytom 2012, str. 73.
Powyższy tekst ukazał się wcześniej w 2012 roku w czerwcowym numerze Filatelisty.
